forum nauk o rodzinie

magija

Metodologia jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej. Klasycznie wyróżnia się metodologie:
· nauk ścisłych
· nauk przyrodniczych
· nauk społecznych

Nauka (ang.science)oznacza wiedzieć, proces zdobywania wiedzy; działalność społeczna mająca na celu obiektywne poznanie rzeczywistości poprzez wykrywanie istniejących relacji między pojęciami, zjawiskami lub obiektami (przedmiotami, osobami)zatem poszczególne nauki będą rozumiane jako pewne systemy ludzkiej działalności zmierzające do określonych celów.
Nauka to także wytwór tej działalności. Termin nauka jest rozumiany również jako działalność uczonych, a więc jako pewien rodzaj procesu badawczego lub jako intelektualny produkt takiej działalności. specyficznym celem nauki jest organizacja i klasyfikacja wiedzy w oparciu o 3 sposoby zdobywania wiedzy:1)odwoływanie się do autorytetów, 2)odwoływanie się do wiary,
3) racjonalny ? dla nas,

Nauka potocznie to ludzka wiedza o przyrodzie, człowieku, społeczeństwie, społeczeństwie zjawiskach i prawidłowościach rozwoju rzeczywistości, o sposobach badania i przekształcania otaczającego nas świata, ujęta w systemie należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez.
Nauka to usystematyzowana wiedza przedstawiona w formie twierdzeń. Jest ona dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego poznania rzeczywistości. Jest procesem społecznym w wyniku którego powstają konstrukcje naukowe czyli twierdzenia, teorie, prawa.

Podział nauk ze względu na:
I. Rodzaj badań:
a) nauki empiryczne – doświadczalnie poznają rzeczywistość, a swoje prawa i prawidłowości weryfikują w praktyce.
b) nauki formalne (matematyka, logika, informatyka, hibernetyka) to nauki, które nie opierają się na doświadczeniu ale na tzw. aksjomatach czyli twierdzeniach pierwotnych, które nie wymagają uzasadnienia,
II. Przedmiot badań:
a) nauki przyrodnicze – przedmiotem ich badań jest medycyna oraz wszelkie nauki związane z poznaniem biologicznej struktury człowieka.
b) nauki społeczne – przedmiotem ich badań jest człowiek z punktu widzenia własnego wnętrza, którym zajmują się filozofia, etyka. Celem badań społecznych jest poznanie rzeczywistości społecznej i wszelkich procesów nią rządzących.

Metoda indukcyjna polega na wnioskowaniu w drodze dowodzenie wiodącego od szczegółów do ogółu. Na podstawie poznanej części egzemplarzy danego zbioru wnioskujemy o całości. Np. profesor po przepytaniu kilku studentów na egzaminie na podstawie ich wyników wnioskuje o tym, jaki jest poziom wiedzy wszystkich studentów na całym roku studiów.
Metoda dedukcyjna natomiast polega na poznawaniu prawdy w drodze wnioskowania wiodącego od ogółu do szczegółów, czyli na przechodzeniu od ogólnych przesłanek lub zasad do szczegółowych rozwiązań.

Współczynnik humanistyczny - postawa metodologiczna, określająca nastawienie badawcze względem przedmiotu badań. Twórcą tego podejścia jest polski socjolog Florian Znaniecki. Koncepcja ta mieści się w teoretyczno-metodologicznej orientacji nazywanej socjologią humanistyczną. Ogólna idea współczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających. Innymi słowy, badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla aktorów działających, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych.

Procedura wyjaśniania przebiega tak: (a) stwierdzenie, że „a jest b”; (b) postawienie pytania dopełnienia „dlaczego a jest b?”; (c) udzielenie odpowiedzi „a jest b ponieważ c jest d” przebiegające jedną z dwóch dróg

problem badawczy - rodzaj zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy. Jego rozwiązanie jest możliwe dzięki czynności myślenia produktywnego, które prowadzi do wzbogacenia wiedzy przedmiotu. Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.

problem naukowy jest swoistym pytaniem, a jako taki zakłada pewną wiedzę: coś się wie i właśnie chodzi o to, aby się dowiedzieć, czyli poznać prawdę w obrębie tego czego się nie wie

Źródłem w badaniach socjologicznych jest każdy przedmiot materialny, który umożliwia formułowanie uzasadnionych wniosków o rzeczywistości społecznej (skrajnie źródło to wszystkie wytwory ludzkie np. narzędzia, budynki ale przede wszystkim utrwalone wypowiedzi ludzi i ich zachowania najczęściej w postaci jakiegoś opisu, ewentualnie zdjęć). Uważa się, że podstawowym źródłem w badaniach socjologicznych jest tekst pisany jako rejestracja zachowań werbalnych i niewerbalnych ludzi; ewentualnie jest rejestracją lub dotyczy całych zbiorowości ludzkich. Wykorzystuje się jednak coraz częściej zdjęcia, filmy, rysunki, mapy.
Możemy wyróżnić dwa typy źródeł:
a) zastane – dane już istniejące, spisy, rejestry z których można wyprowadzić wnioski dotyczące rzeczywistości społecznej danego miejsca i czasu; także pamiętniki, kroniki, akta sądowe, dane urzędowe, prace naukowe; także czasopisma, materiały archiwalne;
b) wywołane – powstają wskutek działalności badacza.
Materiały źródłowe mają zawierać wypowiedzi i/lub opis zachowań. Stopień ogólności źródeł zależy od tego czy zbieramy dane o jednostkach czy też o grupach.

Socjologia to nauka badająca społeczne reguły, procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawami więzi międzyludzkich
socjologia jako dyscyplina naukowa narodziła sie w pierwszej połowie XIX wieku. za jej ojca uważany jest August Comte. Wprowadził on nazwę socjologia do obiegu publicznego i sformułował program nowej nauki. W 1838 roku p[o raz pierwszy użył nazwy socjologia. Pierwsza katedra socjologii powstała w USA na uniwersytecie w Chicago. W Europie pojawiła się jako pierwsza na Uniwersytecie Francuskim w Bordo. W Polsce w 1920 roku w Poznaniu, katedrę objął F. Znaniecki
Techniki badań socjologicznych:
ankieta
wywiad
wywiad swobodny
obserwacja np uczestnicząca
źródła pisane np pamiętniki autobiografia
eksperyment

FUNKCJE SOCJOLOGII
A)diagnostyczna –diagnoza społ., powinna dawać nam możliwość prawidłowego wyboru działań ekonomicznych,
B)prognostyczna (przewidywania) – na podstawie badań musimy przewidzieć zachowania społeczeństwa po wybranej, naszej decyzji,
C)socjotechniczna – polega na podejmowaniu praktycznych działań zmierzających do modyfikowania postaw i zachowań ludzkich,
D)humanistyczno-poznawcza – dostarcza wszechstronnej wiedzy o człowieku, świecie, społeczeństwie, kumuluje wiedzę o człowieku.

socjologia pozytywistyczna to nauka która bada fakty i tylko fakty szuka między nimi związków i na taj podstawie formułuje prawa ogólne

socjologia humanistyczna - świat społeczny nie jest wg. niej gotowy i dany, zewnętrzny w stosunku do człowieka. Jest czymś nieustannie tworzonym w procesie interakcji podmiotów obdarzonych świadomością. Kierując sie swoim rozumieniem świata i systemami wartości, podejmują one celowe działania i interpretują zachowania innych

magija

Metody i techniki badań - podstawowe wiadomości
Opracowanie: Błażej Karwat

1. Metoda a technika

Termin „metoda” można stosować w dwóch znaczeniach. W znaczeniu szerszym jest to próba ogólnego określenia charakteru i zakresu danych badań np. metoda monograficzna, metoda historyczno-porównawcza. W węższym znaczeniu metoda służy do określani powtarzalnych sposobów rozstrzygania konkretnych zagadnień, związanych z realizacją badań przez określoną metodę. Jest to całokształt czynności określających sposób zbierania danych i ich opracowania. W węższym znaczeniu termin „metoda” zastępuje się terminem „technika”.

2. Metody badań socjologicznych
a) Metoda badań terenowych:
1. Zbieranie danych w jednym, ściśle określonym środowisku np. zakładzie pracy;
2. Układ społeczny traktuje się jako pewną całość i dąży się do zanalizowania tej całości i zasad jej funkcjonowania oraz dynamiki;
3. Badacz musi wejść w określone środowisko i zdobyć zaufanie jego członków, począwszy od osób, które stoją najwyżej w hierarchii tegoż środowiska, powinien dążyć do akceptacji;
4. Powinien wnikać nawet w najbardziej zróżnicowane kręgi badanej zbiorowości;
5. Nie może jednak przesadnie spoufalać się z członkami badanej zbiorowości;
6. Konieczne jest przestrzeganie zasady wzajemności czyli dzielenie się informacjami dotyczącymi danego środowiska, jednakże trzeba mieć na uwadze pewne ograniczenia, które mogą mieć znaczenie dla powodzenia całego procesu badawczego;
7. Stosując tę metodę zaczyna się od zwiadu terenowego, opracowania programu badań, poprzez sprawdzenie metod i narzędzi badawczych, aż po realizację i opracowanie badań.
b) Metoda reprezentacyjna (badania sondażowe):
1. Należą do najpopularniejszych w dzisiejszej socjologii;
2. Metoda ta pozwala na zdobycie wiedzy o stosunkowo dużej zbiorowości na podstawie zbadania jej reprezentacji;
3. Trafność tej metody staje jednak pod znakiem zapytania jeżeli chcemy zbadać to, co przez badanych mogłoby zostać odebrane jako możliwość postawienia się w niekorzystnym świetle i z tego powodu warunkowałoby zmianę faktów;
4. Badania te są trafne gdy dotyczą faktów w stosunku do osoby badanej neutralnych.
c) Metoda eksperymentalna
1. Polega na podjęciu pewnego zabiegu, który pozwoliłby badaczowi na wykrycie pewnej zależności przyczynowej między dwoma zjawiskami (zmiennymi) czyli ustalenie powiązań przyczynowo-skutkowych, które zachodzą w określonych układach stale i bez wyjątków;
2. za pomocą eksperymentu formułuje się prawa przyczynowe, bardzo cenione przez naukę i codziennych „użytkowników”, prawa te nadają rangę naukom;
3. niestety prowadzenie eksperymentu w naukach społecznych jest praktycznie niemożliwe i bardzo rzadkie wskutek zmienności charakterystycznej dla ludzi i środowisk, które tworzą, z tego względu eksperymentowi w naukach społecznych przypisuje się dużo mniejsze znaczenie niż w przypadku nauk przyrodniczych.

Przykład:
A – grupa eksperymentalna (poddana działaniu bodźca – stymulatora)
B – grupa kontrolna (nie poddana działaniom stymulatora)
X – cel (część hipotezy, którą chcemy udowodnić)
Z – stymulator (bodziec, czynnik którym świadomie oddziałujemy)

Z + X

Całodzienna styczność z osieroconymi dziećmi (fakt)
Wpływa na podniesienie gotowości do niesienia pomocy tym dzieciom (niewiadoma)
Sprawdzanie czy między X i Z zachodzi związek przyczynowy

Jeżeli zaobserwuje się X w każdym przypadku gdy występuje Z to zachodzi w/w związek

d) Eksperyment ex-post-facto (pseudoeksperyment)
1. Wyodrębnienie grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej dokonuje się w oparciu o fakty historyczne;
2. jest to eksperyment w którym badacz nie ma do czynienia z tym, co się stało, co jest już po fakcie i dotyczy grup, które różnią się między sobą tym, że na jedną z nich w przeszłości zadziałał określony stymulator;
3. dobrane grupy muszą być podobne np. pod względem liczebności i posiadać jedną charakterystyczną różnicę stymulującą;
4. nie mamy możliwości kontrolowania bodźca, a jednak metoda ta bywa stosowana w socjologii.
e) Metoda oparta na materiałach historycznych
1. Metodą tą posługujemy się by poznać zjawiska, które miały miejsce dawniej;
2. bardzo często badacze zjawisk społecznych sięgają do danych historycznych np. do korzeni pewnych instytucji;
3. materiały historyczne można podzielić na: pierwotne i wtórne;
4. materiały pierwotne to dokumenty będące rejestrem faktów i wydarzeń dokonanych przez bezpośrednich świadków np. protokoły zebrań, posiedzeń, zeznań składanych w sądzie, listów, urzędowych świadectw, kronik, pamiętników;
5. materiały wtórne to wszelkie opracowania na podstawie dokumentów pierwotnych, monografie, publikacje o charakterze encyklopedycznym, omówienia dokumentów źródłowych;
6. należy pamiętać, że każde zdobyte źródło informacji należy sprawdzić, zwłaszcza jeśli są to materiały wtórne;
7. przy zastosowaniu tej metody wyłącza się potrzebę stosowania analizy ilościowej.
f) Metoda socjometryczna
1. Polega na mierzeniu dystansu między jednostkami tworzącymi małą grupę np. załogę statku, rodzinę, grupę koleżeńską, klasy szkolne, zespoły współpracowników itd.;
2. pozwala ustalić deklarowane stosunki między członkami danej grupy (liczebnie niewielkiej), niektóre jej cechy np. spoistość, zwartość, integrację, popularność pewnych osób, stosunki sympatii i empatii etc.;
3. wyniki badań socjometrycznych przedstawia się w postaci socjogramu;
4. szersze zastosowanie metoda ta znajduje w psychologii społecznej i pedagogice;
5. badacz rozprowadza kwestionariusz i stosuje jednocześnie obserwację kontrolowaną, aby jednak można było uznać ją za konsekwentnie przeprowadzoną badacz winien mieć codzienne relacje z członkami grupy;
6. twórcą socjometrii jest Jacob Levy Moreno (1892-1974) socjolog i psychiatra amerykański.

Techniki badań socjologicznych

Techniki o wysokim stopniu standaryzacji
· Ankieta;
· Wywiad kwestionariuszowy;
· Ankieta pocztowa;
· Obserwacja kontrolowana;
· Ankieta prasowa;
· Ankieta dołączona do produktu;
· Ankieta telefoniczna.

Technik o niskim stopniu standaryzacji
· Swobodny wywiad;
· Obserwacja uczestnicząca;
· Ankieta audytoryjna;
· Pamiętniki napisane na konkurs.

Obserwacja - jako metoda badawcza powinna charakteryzować się celowością, planowością czyli metoda powinna być stosowana zgodnie z wcześniejszymi założeniami (planem), aktywnością poprzez selekcję docierających danych, premedykacją, która wyraża się w tym, że badania są przeprowadzone w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania sformułowanego wcześniej w sposób dokładny i szczegółowy, systematycznością, która jest bardzo ważnym postulatem stawianym omawianej metodzie, obserwacja nie może być bowiem przypadkowa i jednorazowa, powinna być bowiem stosowana w różnych warunkach.
OBSERWACJA:
1. Pośrednia (badacz nie zbiera danych na temat, który go interesuje – jego badania oparte są na danych już dostępnych np. pamiętnikach, dziennikach, prasie) i bezpośrednia (samodzielne zbieranie danych przez badacza);
2. Kontrolowana (jest prowadzona przy pomocy ściśle określonych narzędzi systematyzujących np. schematów, norm, kwestionariuszy) i niekontrolowana czyli nieskategoryzowana (jest ona działaniem planowym, ale badacz przeprowadza ją swobodnie, w sposób jaki uzna za stosowny w każdym z przypadków, które są przez niego traktowane indywidualnie);
3. Jawna (respondenci wiedzą, że uczestniczą w badaniu socjologicznym) i ukryta (respondenci nie wiedzą o przeprowadzanych badaniach).
4. Szczególnym przykładem obserwacji jest obserwacja uczestnicząca polegająca na wejściu badacza w określone środowisko (w okresie badań) i obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz tj. jako jeden z jej członków. Jest to jednocześnie obserwacja bezpośrednia (badacz sam zbiera dane), ukryta i niekontrolowana.

Wywiad – najogólniej jest on rozmową kierowaną w której biorą udział co najmniej dwie osoby – respondent i prowadzący wywiad. Jest to rozmowa celem której jest uzyskanie określonych informacji od respondenta. Technika ta pozwala na jednoczesne stosowanie innej – obserwacji.

WYWIADY:
1. Ustne (swobodny wywiad) i pisemne (ankieta, kwestionariusz);
2. Skategoryzowane (czyli tzw. kwestionariuszowy, gdy respondent odpowiada na pytania zadawane przez badacza, badany nie może zmienić słów użytych w określonych pytaniach) i nieskategoryzowane (jest to wywiad prowadzony w sposób swobodny, wywiad ten nie pozwala na uzyskanie danych porównywalnych czyli danych o charakterze ilościowym, lecz umożliwia zebranie tych danych, które ukazują okoliczności i uwarunkowania kształtowania się określonych opinii i postaw poszczególnych respondentów);
3. Jawne i ukryte;
4. Indywidualne (prowadzone z jedną osobą) i zbiorowe (prowadzone z większą ilością respondentów przy ich jednoczesnym uczestnictwie);
5. panelowe.

Wywiad panelowy może występować w dwóch formach:
W pierwszej z nich kilku respondentów zadaje pytania badaczowi na co najmniej dwóch spotkaniach odbywających się po pewnej przerwie np. na początku i pod koniec dyskusji prowadzonej w prasie;
W drugiej z nich jeden z badaczy zadaje pytania kilku respondentom.

Badacz może zadawać te same pytania na kilku spotkaniach. Celem tego badania jest stwierdzenie, jaki wpływ na prezentowane postawy i opinie respondentów ma upływ czasu, czy inne działania środowiska, a także, jakie czynniki mogą warunkować niezmienność opinii i postaw.

Podczas prowadzenia wywiadów np. ustnych można stosować środki pomocnicze, dzięki którym można ułatwić respondentowi wyobrażenie sobie czegoś, jakiejś sytuacji etc.

Budowa kwestionariusza:
1. Każde pytanie musi odnosić się do problemu centralnego, a wszystkie muszą się ze sobą wiązać w zwartą i konsekwentną całość;
2. Należy rozpocząć od pytań prostych, nieskomplikowanych i nieosobistych;
3. Dane osobowe umieszczamy na końcu;
4. Na początku umieszczamy pytania pobudzające zainteresowanie respondenta i zachęcające go do dalszej współpracy;
5. Pytania otwarte, rozwinięte zaczynające się formą DLACZEGO zadajemy nieco później lecz nie za późno, należy się liczyć z tzw. momentem zmęczenia między 15, a 20 minuta odpowiedzi;
6. Każde pytanie osobiste, drażliwe powinno być poprzedzone pytaniem, które mogłoby uspokoić respondenta, pytania drażliwe nie mogą być dla respondenta zaskoczeniem;
7. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie mogłoby być kłopotliwe należy dać możliwość udzielenia odpowiedzi na pytanie - dlaczego tak jest? (usprawiedliwienia się), w ten sposób możliwe będzie utrzymanie dobrego nastroju badanego do dalszej części badania;
8. Należy ponadto zadbać o podział tematyczny i logiczny pytań, tak by jedno wiązało się z drugim, które po nim nastąpi – w ten sposób unikniemy dezorientacji u respondenta.
4. Eksperyment

Na gruncie nauk społecznych można przeprowadzać wiele różnorodnych rodzajów eksperymentów. Oprócz eksperymentu klasycznego i ex-post-facto – wcześniej opisanych mamy do czynienia z wieloma innymi.

Należą do nich m.in.:
Eksperyment laboratoryjny polegający na badaniu związków przyczynowych między zmiennymi poddanymi ingerencji badacza w warunkach sztucznie przez niego stworzonych, pozwalających na wyeliminowanie nieokreślonych czynników, które mogłyby mieć negatywny wpływ w naturalnych warunkach.

Eksperyment naturalny, który jest prowadzony w warunkach naturalnych, nie w laboratorium jest najbardziej zbliżony do eksperymentu w naukach przyrodniczych. Badania przeprowadza się na dwóch grupach – eksperymentalnej i kontrolnej (dobranej na zasadzie podobieństwa cech społeczno-demograficznych).

5. Zjawisko niepokojące – „kompleks humanistów”

Janusz Sztumski opisuje w swej książce niepokojące zjawisko, zachodzące wśród humanistów i narastające od XIX wieku – tzw. kompleks humanistów, czyli różnego rodzaju nieprawidłowe tendencje wśród uczonych. Kompleks ten przejawia się w: bałwochwalczym stosunku do matematyki (wiara, że naukowy charakter ma tylko to, co jest mierzalne – zwykle jest to rezultat nikłej znajomości matematyki), kultu cybernetyki (systemowe oraz modelowe próby ujęcia rezultatów badawczych poprzez badanie różnych układów, jakie cechuje znaczny stopień samosterowalności), przesadna pogoń za danymi empirycznymi (prekursorem matematycznego ujmowania zjawisk społecznych był V. Pareto, jednakże nigdy nie stosował on swoich metod w sposób przesadny, czyli do ujmowania zjawisk ilościowych), żargon pseudonaukowy (jest to używanie niepoprawnych sformułowań, słów na podstawie dokonania heurystyki o i ich szerokiej możliwości zastosowania na gruncie wielu nauk, są to także terminy pochodzące z języka potocznego), testomania (skłonność do przesadnego stosowania testów do zdobywania wiedzy, która objawia się w zastosowaniu testów do badania zjawisk jakościowych).

6. Warunki etyki badacza

- Zgoda respondenta na udział w badaniu;
- Zapewnienie poufności informacji, jakich udziela respondent;
- Dane do informacji instytucji, jeśli ta się zgadza;
- Zabezpieczyć respondenta przed negatywnym wpływem badań;
- Pogodzenie interesów sponsora i socjologa jako przedstawiciela nauki;
- Unikanie nakłaniania do udziału w badaniach osób słabych, zależnych od innych.

7. Dlaczego przeprowadzamy badania?

- Poszukujemy skutecznego sposobu działania np. badania socjotechniczne;
- Weryfikujemy teorię;
- Chcemy rozwiązać problem społeczny;
- Ponawiamy badanie w zmodyfikowany sposób;
- Z powodów osobistych, zainteresowania się określoną problematyką.

8. Hipoteza
Z greckiego „hypotesis”, co znaczy założenie, przypuszczenie. Jest to zdanie o domniemanym stanie rzeczy, co do którego nie mamy pewności czy jest prawdziwe czy fałszywe. W warunkach badania hipoteza zostaje potwierdzona (zweryfikowana) lub odrzucona (sfalsyfikowana) albo w szczególnych przypadkach zmodyfikowana poprzez dodanie bądź odjęcie jakiegoś elementu. Hipoteza określa zależności między zmiennymi.
Hipotezy muszą:
1. Być sprawdzalne empirycznie (tj. zmienne muszą być uchwytne oraz mierzalne);
2. Mieć charakter prawidłowości (tj. występować w tych samych, niezmiennych warunkach – zasada „ceteris paribus”, choć oczywiście można ustalić pewne sytuacje, w których nie będą prawidłowe);
3. Mieć moc wyjaśniającą (tj. winny być pomocne przy wyjaśnianiu obserwowalnych zjawisk);
4. O tyle nowe, by wskazywały na dotąd nieznane aspekty badawcze;
5. Jasne pojęciowo tzn. wyrażone w jednoznacznych terminach;
6. Na tyle ogólne, by omawiały i obejmowały fakty i zjawiska jakich dotyczą;
7. Wolne od wewnętrznych sprzeczności (nie mogą zawierać zdań sprzecznych).

8. Zmienne

Zmienne to zjawiska, które ulegają przeobrażeniom pod wpływem działania różnych czynników, przyjmując tym samym różne wartości.

Zmienne:
[Z1] zależne (ulegają widocznym zmianom wskutek oddziaływania zmiennych niezależnych, są to zmienne, które wyróżniamy dla celów badawczych poprzez badanie wpływu na nie zmiennych niezależnych);
[Z2] niezależne (czynniki, które powodują określone zmiany w innych czynnikach).

Zmienne można podzielić na:
1. Obserwowalne (możliwe do bezpośredniej oceny czy np. liczba mieszkańców też możliwe do oceny poprzez wskaźnik np. wielkość sił policji),
2. Nieobserwowalne (po pierwsze - ukryte i niedostępne, po drugie – dostępne w badaniach i sprawdzalne poprzez wskaźniki np. społeczna zwartość).

9. Wskaźniki

Wskaźnikiem jest obserwowalny w sposób obiektywny znak danej cechy. Jest to materialne ukazanie jakiegoś sprawdzalnego dowodu istnienia cech, jakie on reprezentuje.

To pojęcie wskaźnika zostało po raz pierwszy użyte w 1944 roku w „Dimension of Society” przez Stuarta C. Dodda.

Wskaźniki powinny:
- Charakteryzować całość danego zbioru;
- Pozwalać na różne analizy ilościowe badanych tworów rzeczywistych społ.;
- Nadawać się do rozłożenia na odpowiednie części składowe;
- Być porównywalne w czasie i regionie.
Wskaźniki:
1. Definicyjne – to te, za pomocą których definiowana jest cecha mająca być przedmiotem badania, wskazują jedynie pojęcia proste np. spójność grupy. Zjawiska za pomocą których definiuje się takie pojęcia jak: spójność czy pozycja są zarazem ich wskaźnikami. Zakres znaczeniowy wskaźników pokrywa się z zakresem znaczeniowym definiowanych pojęć;
2. Korelacyjne - dzielą się na wskaźniki korelacji wewnętrznej (stanowią część definiens teoretycznie zdefiniowanej cechy, a zatem są skorelowane z pozostałymi składowymi tej cechy) i zewnętrznej (nie wchodzą w skład definiens, a mimo to są z nią empirycznie skorelowane). Wskaźniki wymiarów cząstkowych, które silnie skorelowane z pozostałymi częściami cechy, którą wskazują to są one wskaźnikami złożonymi i skorelowanymi (nie są wskaźnikami definicyjnymi). Wskaźniki wewnętrznie skorelowane można podzielić na takie, które są konsekwencją cechy wskazywanej (skutkiem), jej kierunkiem (przyczyną) lub pozostają z nią jedynie w teoretycznym, statystycznym związku. Jeżeli korelacji między wskaźnikiem, a cechą wskazywaną nie można uzasadnić teoretycznie to należy uznać trafność wskaźnika za wątpliwą. Wskaźników korelacji zewnętrznej używa się wówczas, gdy cecha wskazywana jest empiryczne trudniej niż wskaźnik oraz zwłaszcza gdy mowa jest o cechach częściowo niedostępnych obserwacji. Do wskaźników tych należą: postawy, określone cechy psychiczne, skłonności, którymi zgodnie z teorią można tłumaczyć określone zachowanie w pewnych sytuacjach. Trafność wnioskowania o istnieniu określonych dyspozycji na podstawie cechy wskaźnikowej można weryfikować przez wskazanie kowariancji (współzmienności) wskaźnika i możliwie wielu innych cech obserwowalnych. Np. jeżeli badanie dotyczy postaw robotników wobec przełożonego, możemy badać jak często mają oni z nim sytuacje konfliktowe;
3. Inferencyjne – czyli te, które pozwalają wnioskować o wartościach cech niedostępnych bezpośredniej obserwacji.
10. Indeksy

Termin „indeks” oznacza zmienną jednowymiarową mogącą przybierać r wartości odpowiadających v klasom możliwych kombinacji atrybutów wielowymiarowej przestrzeni własności. Wiele pojęć socjologicznych określa nie jedno- lecz wielowymiarowe ukryte własności badanych obiektów tj. anomię, izolację społeczną, status społeczno-ekonomiczny i in.

10. Opracowanie zebranych materiałów

Weryfikacja – ustalamy czy i jaką wartość naukowa mają zebrane materiały, sprawdzamy zgodność sposobów zbierania danych z przyjętym planem badań, oceniamy rzetelność realizowania tego planu przez osoby uczestniczące w badaniach, sprawdzam same dane;
Selekcja – spośród zebranych danych selekcjonujemy, te które są nam rzeczywiście potrzebne ze względu na podjęty temat badań, następnie spośród wybrane przez nas dane staramy się uporządkować pod względem stopnia ich ważności;
Klasyfikacja – zgromadzone dane dzielimy według pewnych, przyjętych przez badanego cech, które uznał za konieczne. Istotny jest tu tzw. podział logiczny, czyli działanie, które opiera się na wyróżnianiu pojęć podrzędnych względem danego pojęcia nadrzędnego. Poprawny podział logiczny powinien być adekwatny i rozłączny. Na podstawie podziału logicznego uzyskujemy klasy wypowiedzi czy przedmiotów – zbiory, jakie obejmują swoim zakresem np. wszystkie wypowiedzi określonej treści;
Kategoryzacja – polega na łączeniu danych np. wypowiedzi respondentów ze względu na ich wspólne właściwości w określone klasy (kategorie). Istnieją oczywiście reguły ogólnie ważne przy kategoryzowaniu: każda kategoria czy też swoiste ujęcie jednego ze wskaźników powinna być tworzona ze względu na cel badań, kategorie powinny być na tyle ogólne, aby mogły ująć wszystkie przypadki dotyczące danej kwestii, poszczególne kategorie winny wzajemnie się wykluczać;
Skalowanie – umożliwia pewnym właściwościom interesujących nas przedmiotów przyporządkować wartości, liczby lub inne symbole w celu określonego uporządkowania badanych stanów rzeczy oraz wyrażenie tego w sposób liczbowy lub wartościowy. Skala jest pomyślana jako narzędzie pomiaru.

Porządek skalowania jest przeważnie następujący:
1. Dokonuje się wyboru skalowanych danych
2. Określa się ich przydatność ze względu na badany przedmiot
3. Ustala się stopień ich pewności lub wiarygodności
4. Dokonuje się wyboru matrycy (miary), umożliwiającej takie ułożenie danych w sposób uporządkowany, by tworzyły continuum (pewien ciągły zbiór dowolnej liczby elementów przechodzących jeden w drugi).

11. Metody skalowania

Rangowanie i porównywanie parami – skal porządkowa określając poszczególne własności badanych przedmiotów, ukazuje również, jaki z nich jest większy lub mniejszy od pozostałych. Dokonuje się to przez porównanie, które przybiera postać szeregu rangowego, rzadko ma natomiast za podstawę kryterium obiektywne -standaryzowaną jednostkę pomiaru – zazwyczaj jest on subiektywną oceną obiektu według kryterium dającego się w obiektywne np. uporządkowanie zawodów według ich prestiżu społecznego. Respondent może samodzielnie ocenić np. który z zawodów jest bardziej prestiżowy. Przedstawiamy listę zawodów, ułożonych parami. Podczas porównywania arami z reguły nie dopuszcza się odpowiedzi „nie mam zdania”. Respondent wskazuje, który z zawodów woli „na niekorzyść” innego (nie wybranego zawodu).

Liczba możliwych par wynosi:

Dla każdego respondenta należy sporządzić indywidualny szereg rangowy. Następnie grupuje się osoby o tych samych preferencjach. W celu ustalenia „średniego” porządku preferencji dla całej zbiorowości, oblicza się ilu jej członków łącznie wybrało każdy z przedmiotów i odpowiednio nadaje się im wartości rangowe.

Metoda równych interwałów Thurstone’a - przez długi okres czasu metoda ta była stosowana do skalowania przy badaniu postaw, ostatnio jednak metoda ta stosowana jest bardzo rzadko wskutek dostrzeżenia w niej wielu niedostatków – przede wszystkim posługiwanie się „kompetentnymi sędziami”. Jej miejsce zajęły obecnie technika Likerta i technika Guttmana. Metoda Thurstone’a polega na tym, że pewną liczbę stwierdzeń poddaje się ocenie sędziów kompetentnych w jakiejś dziedzinie np. w sprawach Kościoła. Np. stwierdzenie takie może brzmieć: Do Kościoła chodzą przeważnie ludzie starzy. Zadaniem sędziów jest ocenienia stwierdzenia i określenie w jakiem stopniu wyraża ono pozytywną lub negatywną postawę względem przedmiotu (Kościoła). Wyrazem tej oceny jest umieszczenie każdego ze stwierdzeń na skali 11-stopniowej (od postawy negatywnej przez neutralną do pozytywnej). Oceny różnych sędziów będą przy tym różne. Następnie dla każdego stwierdzenia oblicza się wartość średnią, która określa jego miejsce na skali oraz odchylenie standardowe, które traktuje się jako indeks jednoznaczności tych stwierdzeń. Spośród stwierdzeń znajdujących się obok siebie wybiera się, które mają najmniejsze rozproszenie (z reguły około 20.). Stwierdzenia te stanowią narzędzie pomiaru, którym można posłużyć się w kwestionariuszu, zwykle jednak bierze się pod uwagę tylko te, z którymi respondent się zgadza. Respondent proszony jest o wyrażenie opinii – czy zgadza się z określonym stwierdzeniem czy też nie. Z wartości liczbowych uzyskanych przez te stwierdzenia poprzednio oblicza się średnią, która jest ilościowym wyrazem postawy respondenta względem przedmiot (Kościoła).
Skala R. A. Likerta – 1. Kompletowanie zestawu różnych stwierdzeń, co do których jesteśmy intuicyjnie przekonani, że dotyczą cechy którą chcemy mierzyć. Np. A. Mąż określa wysokość kieszonkowego swojej żony. B. Praca zawodowa męża jest więcej warta niż praca domowa żony. C. Kobieta nie powinna nigdy w obecności innych mężczyzn wygłaszać innego zdania niż jej mąż. D. Kobiety powinny mieć prawo jazdy. Respondent jest poproszony o zajęcie konkretnego stanowiska względem w/w stwierdzeń poprzez zaznaczenie krzyżykiem odpowiedzi, która mu najbardziej odpowiada:

4 3 2 1 0
tak raczej nie mam raczej nie
tak zdania nie
Skompletowane stwierdzenia można poddać selekcji po to, aby stwierdzenia mało przydatne nie obciążały badania zasadniczego. Może temu służyć wstępny sondaż przeprowadzony np. na grupie 100 osób, nie jest on jednak konieczny. 2. Wybranym przez respondentów odpowiedziom nadajemy wartości liczbowe, co można uczynić przed lub po przeprowadzeniu wywiadu. Wartości te powinny jednak zawsze rosnąć w tym samym kierunku. 3. Sprawdzanie założonej jednowymiarowości wszystkich stwierdzeń. Odrzucamy wszystkie stwierdzenia, które nie odwołują się do interesującej nas cechy. Należy wykryć stwierdzenia fałszywe. Ustala się łączną liczbę punktów uzyskana przez respondenta – dodając wartości liczbowe, które uzyskała odpowiadając na każde ze stwierdzeń. Spośród 25% respondentów, którzy uzyskali największą liczbę punktów („grupa górna”) i 25% respondentów, którzy uzyskali najniższą liczbę punktów („grupa dolna”) tworzy się grupy porównawcze. Ustala się, jakich odpowiedzi udzielona na każde z kolejnych stwierdzeń w jednej i drugiej grupie. Trzeba obliczyć średnią wartość punktową tego stwierdzenia w obu grupach. Następnie sprawdza się czy średnie te różnią się miedzy sobą w sposób istotny – statystyczny test istotności.

Średnia arytmetyczna:

Oblicza się średnią w obu grupach: i
i
n – liczba członków w grupie
X – liczby przyporządkowane odp.
f – liczba respondentów, którzy udzielili danej odp.
Następnie można obliczać różnicę między średnią w grupach – górnej i dolnej, sumę kwadratów odchyleń w obu grupach (V2g i V2d) etc.

Dyferencjał semantyczny – służy do mierzenia obiektów otaczającego świata, jest specyficzną metodą ilościowej oceny wrażenia, jakie obiekty sprawiają na osobie badanej. Możemy np. badać obraz nauczyciela. Respondentowi daje się kartę zawierającą szereg opozycyjnych przymiotników i słowo oznaczające opisywany przedmiot np. nauczyciel. Respondent ma za zadanie określić, jakie wrażenie sprawia na nim dany przedmiot poprzez zaznaczenie w określonym polu krzyżykiem np. bliżej określenia zły niż dobry. Dyferencjał semantyczny został opracowany przez C.E. Osgood, G. J. Suci i P. H. Tannenbaum.

Nauczyciel
Dobry X Zły
Twardy X Miękki
Pary przeciwstawnych określeń np. dobry-zły odnoszą się do trzech wymiarów: ocena (O), aktywność (A) i siła (S). Ważne jest by każdy wymiar mierzony był za pomocą takiej samej ilości przeciwstawnych określeń. Pary przeciwstawnych określeń powinny także tworzyć continuum np. dobry – 6-bardzo 5-średnio 4-trochę 3-brak zdania 2-trochę 1- średnio 0-bardzo – zły.
Najprostszą metodą opracowania wyników jest wykreślenie profilu graficznego. Powstaje on poprzez połączenie linią krzyżyków zaznaczonych przez respondenta. Należy wykreślić dwa profile porównawcze dotyczące dwóch przedmiotów np. nauczyciel i przyjaciel lub nauczyciela w pierwszym tygodniu jego pracy, a następnie po miesiącu jego pracy. Dane można także opracować poprzez wyliczenie wartości danego wymiaru.

12. Metody doboru próby

Próba – jest to dobranie, przy zachowaniu określonych zasad, ograniczonej liczby jednostek danej zbiorowości, które pomogą uzyskać informację o całej zbiorowości.

Na dowolnych zasadach badającego:
1. Dobór kwotowy – opieramy się na znanych obiektywnych składnikach danej zbiorowości np. na występujących w niej podstawowych kategoriach społeczno-demograficznych np. kategoria płci, wieku, zawodu. Ustalamy, jaki jest odsetek mężczyzn i kobiet, ludzi w poszczególnych klasach wieku czy też wykonujących poszczególne zawody. Ustalamy odpowiednie kwoty, które wyznaczają udział poszczególnych kategorii w próbce. Np. mężczyzn 4)%, kobiet 60% - ustalamy ich udział w badaniu na 2/5 mężczyzn i 3/5 kobiet.
2. Dobór celowy – badacz na podstawie znajomości cech społeczno-demograficznych badanej zbiorowości buduje pewien model, a następnie dobieramy próbę, która powinna być jego odzwierciedleniem. Wykazuje się tu jednak mniejszy lub większy subiektywizm oraz stereotypowość.

Na rachunku prawdopodobieństwa;
1. Losowy – według zasad loterii tj. dla każdej osoby z badanej zbiorowości przygotowujemy kartkę, losujemy spośród nich pewną założoną wcześniej ilość, na podstawie imiennej listy np. listy płac, listy abonentów etc., oraz według tabel liczb przypadkowych czyli poprzez ponumerowanie wszystkich elementów badanej zbiorowości, a następnie wyboru spośród nich za pomocą tabeli liczb przypadkowych.
2. Warstwowy – staramy się wyróżnić pewne podzbiory badanej zbiorowości, a następnie z każdego podzbioru wyróżniamy w sposób losowy jednostki naszej próby np. badając lekarzy w szpitalu podzbiorami będą oddziały, w których oni pracują.
3. Proporcjonalny – służy do badania wielkich zbiorowości np. całe miasto, region, kraj. Możemy zatem jedynie dowiedzieć się czegoś o badanej zbiorowości na podstawie danych wyróżnić niektóre jej własności społeczno-demograficzne np. płeć, wiek, wykształcenie – następnie tworzymy kategorie i wyodrębniamy, te które interesują nas ze względu na problem badań i spośród nich losowo wybieramy jednostki reprezentacji.
4. Wielowarstwowy –zwany także terytorialnym, stosowany jest doboru próby w dużych zbiorowościach, o których nie posiadamy danych statystycznych. Wtedy np. z obszaru Polski losujemy województwa, później miasta i gminy, wreszcie dzielnice i wsie, w dzielnicach ulice, bloki, a następnie mieszkania. Z poszczególnych mieszkań i zagród wybiera się osobników najstarszych wiekiem, kobiety i mężczyzn – tworząc określoną próbkę złożoną z konkretnych osób.

13. Definicja, a pojęcie. Definicja operacyjna

Definicja – jest to wyłożenie zawartości treściowej pojęcia, wyspecyfikowanie jej w sposób opisowy przy użyciu określonych słów. Definicja składa się z Definiendum (SAMA ISTOTA - słowa, którego ogólnikową treść mamy sprecyzować) i Definiens (OPIS ISTOTY – zestaw elementów opisujących tę istotę).

Definicje:
1. Nominalne – ustalają znaczenia, które powinny przysługiwać określonemu terminowi (definiendum) tj. nazywa przedmiot, który ma własności określone w definiens. Def. te nie mogą być fałszywe, lecz co najwyżej nieprzydatne, używane są do budowy twierdzeń ogólnych;
2. Realne – definicje te stwierdzają istnienie cech określonego zjawiska, muszą być trafne empirycznie, mogą być fałszywe. Pojęcie, które zostanie poddane zdefiniowaniu już istnieje wraz z definiendum. Są używane do opisu zjawisk historycznie uwarunkowanych.

Pojęcie – coś więcej ponad to, co zostało zawarte w definicji. Definicja jest nie wyczerpująca lub cząstkowa, choć można ją poszerzać i porządkować. To samo pojęcie może mieć wiele definicji, pod warunkiem, że elementy tych definicji wchodzą w zakres jego pełnej zawartości treściowej. Pojęcie może się różnić od swojej definicji pojęciowej zawartością znaczeniową bądź zakresem.

Definicja operacyjna – (definicja instrumentalna) polega na określeniu operacji badawczych, dzięki którym będzie można orzec czy i w jakim stopniu ma miejsce taki stan rzeczy, który dowodzi istnienia zjawisk nazwanych danym pojęciem. Jest to wyspecyfikowanie operacji, które pozwolą stwierdzić występowanie zjawisk ujętych w definicji. W socjologii mamy do czynienia najczęściej z problemami uchwytnymi w sposób pośredni – wartości, grupa interesu, klasa społeczna, normy.

POLECAM PRZECZYTAĆ:
1. Mayntz R., Holm K., Hübner P., Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, Warszawa 1985
2. Nowak S., Metodologia badań społecznych, Warszawa 1965
3. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999

14. Diagnozowanie w metodzie organizowania społeczności lokalnej (lustracja społeczna). Identyfikacja problemów społecznych musi opierać się na badaniach kompleksowych, czyli tzw. lustracji społecznych. Powinna dostarczyć ona podstawowych danych obiektywnych (ilościowych, statystycznych, itp.) oraz jakościowych (obserwacja terenu, sondaże, opinii, obserwacja uczestnicząca, itp.) obrazujących
stan faktyczny i jego postrzeganie przez społeczność. Powinny mieć charakter zespołowy, powinni w nich uczestniczyć przedstawiciele różnorodnych instytucji działających w środowisku zamieszkania, a także sami zainteresowani mieszkańcy wsi, miasta, czy osiedla.
Lustracja społeczna powinna dostarczyć informacji na temat skali natężenia potrzeb w różnych obszarach życia społecznego, a wiec np. opieki nad dziećmi, organizacji czasu wolnego młodzieży, zapewnienia opieki zdrowotnej, zatrudnienia, infrastruktury społecznej, itd.

magija

METODOLOGIA
Badanie prowadzone jest metodą osobistych wywiadów ankieterskich realizowanych z wylosowanymi osobami w domach respondentów. Wywiady prowadzone są według kwestionariusza opartego na metodologii Recent Reading i wsparte prezentacją winiet. Technika Recent Reading (RR) powstała w latach 50-tych w Wielkiej Brytanii i jest najczęściej stosowana w światowych sondażach czytelnictwa. Polega ona - w najogólniejszym zarysie - na zadawaniu pytań o to, kiedy respondent czytał lub przeglądał po raz ostatni dany tytuł.
Warto podkreślić, że na każdy dzień tygodnia przypada równa liczba przeprowadzonych wywiadów, co ma kluczowe znaczenie przy pomiarze czytelnictwa dzienników.
Ciągły sposób organizacji pomiaru posiada głębokie metodologiczne i praktyczne uzasadnienie:

METODOLOGIA ? system jasno określonych reguł i procesów do których odwołują się badania będące podstawą ewaluacji wiedzy. Nie jest niezmienny ani niezawodny, jest ciągle doskonalony. Dotyczy ogółu czynności w obrębie pracy magisterskiej. Metodologię nauki możemy rozumiec dwojako:
- w aspekcie pragmatycznym, jako nauke o metodach działalności naukowej i stosowanych w nauce procedurach badawczych,
- w aspekcie pragmatycznym, jako nauke o elementach i strukturze systemów naukowych.
-Dzieli się na: ogólną ? czynności i rezultaty we wszystkich dziedzinach, zajmuje się relacjonowaniem; szczegółowa ? dostosowanie do odrębności poszczególnych nauk i ich specyfiki.
Z definicją wiążą się:
- strategia badawcza ? czynności dotyczące wyboru przedmiotu i koncepcji badań z punktu widzenia rozwiązania problemu,
- proces badawczy ? ciąg działań dotyczący efektywnego formułowania i rozwiązywania problemów, ich skuteczność zależy od umiejętności podejmowania decyzji,
- plan badawczy ? sposób organizacji badań, wielowarstwowość, cykliczność,

Metodologiczne podstawy badań
Nadesłał Ewa Liwińska
środa, 25 maj 2005
Podstawowym warunkiem podjęcia badań naukowych jest uświadomienie sobie przez badacza celu planowanych przedsięwzięć badawczych oraz sformułowanie problemów służących realizacji tego celu.Według J. Pietera " (...) problem naukowy jest swoistym pytaniem, a jako taki zakłada pewną wiedzę: coś się wie i właśnie chodzi o to, aby się dowiedzieć, czyli poznać prawdę w obrębie tego czego się nie wie (...) ".Celem niniejszej pracy było ukazanie efektów celowo podjętej pracy logopedy z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu umiarkowanym. Natomiast celem badań było opracowanie programu psychostymulacji dziecka z deficytami i zaburzeniami rozwojowymi, jego wdrożenie i sprawdzenie skuteczności w zakresie rozwoju umiejętności komunikacyjnych u dziecka z diagnozą głębszej niesprawności intelektualnej.Przystępując do badań postawiłam sobie następujące pytania:· Jak przebiegł dotychczasowy rozwój dziecka, które uczyniono podmiotem zainteresowań?· Jaki poziom umiejętności komunikacyjnych i językowych osiąga dziecko uczęszczające do szkoły masowej, ucząc się w klasie terapeutycznej?· Jaki poziom komunikacji międzyludzkiej może osiągnąć badane dziecko pod wpływem intensywnego, kompleksowego programu wspomagania rozwoju?Przedstawiona problematyka wiąże się z postawieniem następującej hipotezy: zakładam, że jeśli na zajęciach będę dobierać odpowiednie ćwiczenia, które mają na celu wykształcenie czynności potrzebnych na co dzień oraz będę komunikować się z dzieckiem na odpowiednim poziomie, to mogę oczekiwać, iż dziecko zostanie wprowadzone w świat komunikacji interpersonalnej i będzie sprawnie posługiwać się językiem mówionym.

Nauka (ang.science)oznacza wiedzieć, proces zdobywania wiedzy; działalność społeczna mająca na celu obiektywne poznanie rzeczywistości poprzez wykrywanie istniejących relacji między pojęciami, zjawiskami lub obiektami (przedmiotami, osobami)zatem poszczególne nauki będą rozumiane jako pewne systemy ludzkiej działalności zmierzające do określonych celów.
Nauka to także wytwór tej działalności. Termin nauka jest rozumiany również jako działalność uczonych, a więc jako pewien rodzaj procesu badawczego lub jako intelektualny produkt takiej działalności. specyficznym celem nauki jest organizacja i klasyfikacja wiedzy w oparciu o 3 sposoby zdobywania wiedzy:1)odwoływanie się do autorytetów, 2)odwoływanie się do wiary,
3) racjonalny ? dla nas,
Jeżeli naukę traktować jako proces zdobywania wiedzy ? to proces ten można przedstawić w postaci 4 elem, schematu: fakty ? teoria ? przewidywanie ? fakty. Einstein uważał, że fakty są punktem wyjścia każdej nauki ale i punktem docelowym.
Funkcje nauki:
- opisowa jak odp. Na pytanie ?jak jest?
- wyjaśniająca ?dlaczego?
- prognostyczna ?jak będzie?
- utylitarną ?gdy z badań wynika jakie podejmować działania?
- poznawcza i psychologiczna, a więc wyjaśnienie w jaki sposób zachodzą zmiany w psychice ludzi w trakcie poznawania danej rzeczywistości.
DYSCYPLINA musi posiadać: przedmiot badań, zakres badań, zadania badawcze, własny język (terminologię), własne metody,
OGÓLNE ZAŁOŻENIA PRZYJMOWANE W NAUCE: natura jest poznawalna, uporządkowana, zjawiska natury mają poznawalne przyczyny, w nauce wszystko trzeba dowieść, wiedza może być osiągana z przesłanek jak i nabywanego doświadczenia,
Kultura fizyczna ? nie jest nauką monodyscyplinarną, to wyraz określonej postawy wobec własnego ciała, świadoma i aktywna troska o swój rozwój, sprawność i zdrowie, to umiejętność organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia psychicznego i fizycznego. (Demel, Skład 1976). Kultura fizyczna jest multisystemem składającym się ze : sportu, rehabilitacji i rekreacji. Każdy z tych podsystemów jest tak skomplikowany, że sam w sobie tworzy nowy multisystem, istnieją relacje między nimi. Nauki o kulturze fizycznej należą do nauk stosowanych o charakterze praktycznym, ze względu na przedmiot badań do nauk realnych, zaś ze względu na metody ? empirycznych.
System powstawania wiedzy nowa wiedza, empiryczne ? poznawcze, badawcze ? umiejętność robienia badań w rehabilitacji przydaje się, zawsze wychodzimy od teorii empirycznej 9to co mamy, co zrobiono już na dany temat), wchodzimy w etap procesu badawczego, zaczyna się od faktów empirycznych ? problem badawczy formułujemy ? stawiamy hipotezy ? określamy metody pomiarowe i analityczne ? formułujemy plany badawcze ? wykonujemy pomiary. Tworzenie projektu pracy jest najtrudniejsze, zgromadzenie danych, przeprowadzenie analiz ? wyniki analiz ? sformułowanie wniosków, odpowiedzi na pytania badawcze.
ZASADY NAUKOWEGO POZNANIA należą tu 2 zespoły czynników : czynności instrumentalne i dyspozycje społeczne. W ich skład wchodzą:
- postępowanie badawcze,
- język, twierdzenia,
- twórczy charakter,
- wew. niesprzeczność,
- krytycyzm
Efektem takiego postępowania są prawa nauki, tworzone przez człowieka posiadającego psychiczne predyspozycje tj. rozległa wiedza o przedmiocie badań, śmiałość i niekonwencjonalność myślenia, ostrożność, krytycyzm, ścisłość i precyzja, wszechstronność i obiektywność
Celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy max ścisłej, max pewnej, max prostej, o max zawartości informacji. Poznanie naukowe prowadzi do wyższych form funkcjonowania wiedzy, w postaci prawidłowości i praw nauki i teorii.
WIEDZĘ NAUKOWĄ CHARAKTERYZUJE
- dążenie do uzyskania przyczynowo skutkowych zależności podlegających równocześnie kontroli,
- ujawnienie systematycznych związków między zadaniami zawierającymi inf. Wiedzy zdroworozsądkowej,
- określenie granic błędów lub dopuszczalnych odchyleń między faktamiprzewidywanymi a teoretycznymi,
- większa łatwość obalania twierdzeń wiedzy naukowej niż przekonań wiedzy zdroworozsądkowej,
- większy znacznie stopień abstrakcji twierdzeń i precyzji ich formułowania, dotyczący zarówno wyjaśnień faktów szczegółowych, jak też uogólnień właściwych nauce, niż to ma miejsce w przypadku wiedzy zdroworozsądkowej,
- formułowanie wniosków na podstawie metod badań naukowych.
WIEDZĘ ZDROWOROZSĄDKOWĄ CHARAKTERYZUJE ?
- znaczna nieokreśloność, przejawiająca się: nieostrością terminów, brakiem precyzji w charakteryzowaniu różnic między przedmiotami oznaczonymi przez terminy wiedzy zdroworozsądkowej.
- sądy i poglądy wiedzy zdroworozsądkowej nie wyjaśniaja zazwyczaj ?dlaczego jest tak??
- brak kontroli poglądów wiedzy zdroworozsądkowej metodami stosowanymi do kontroli twierdzeń
WIEDZA ? uporządkowany zbiór informacji wytworzonych przez człowieka w wyniku jego związków z przyrodą lub systemami abstrakcyjnymi jakie sam tworzy.

) CHARAKTERYSTYKA POJĘCIA NAUKI:

Nauka potocznie to ludzka wiedza o przyrodzie, człowieku, społeczeństwie, społeczeństwie zjawiskach i prawidłowościach rozwoju rzeczywistości, o sposobach badania i przekształcania otaczającego nas świata, ujęta w systemie należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez.
Nauka to usystematyzowana wiedza przedstawiona w formie twierdzeń. Jest ona dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego poznania rzeczywistości. Jest procesem społecznym w wyniku którego powstają konstrukcje naukowe czyli twierdzenia, teorie, prawa.

2) ETAPY PROCESU NAUKOWEGO POZNANIA:

1. Gromadzenie spostrzeżeń (obserwacja)
2. Rejestracja wyników obserwacji
3. Uogólnienie rezultatów obserwacji (ustalenie związków i zależności między faktami bądź zjawiskami oraz ich wyjaśnianie w postaci hipotez badawczych)
4. Weryfikacja hipotez czyli ich sprawdzenie i sformułowanie twierdzeń o charakterze empirycznych praw.

3) PODZIAŁ NAUK:

Podział nauk ze względu na:
I. Rodzaj badań:
a) nauki empiryczne – doświadczalnie poznają rzeczywistość, a swoje prawa i prawidłowości weryfikują w praktyce.
b) nauki formalne (matematyka, logika, informatyka, hibernetyka) to nauki, które nie opierają się na doświadczeniu ale na tzw. aksjomatach czyli twierdzeniach pierwotnych, które nie wymagają uzasadnienia,
II. Przedmiot badań:
a) nauki przyrodnicze – przedmiotem ich badań jest medycyna oraz wszelkie nauki związane z poznaniem biologicznej struktury człowieka.
b) nauki społeczne – przedmiotem ich badań jest człowiek z punktu widzenia własnego wnętrza, którym zajmują się filozofia, etyka. Celem badań społecznych jest poznanie rzeczywistości społecznej i wszelkich procesów nią rządzących.

Począwszy od starożytności greckiej (zwłaszcza od Arystotelesa) wyróżnia się dwie podstawowe metody dochodzenia do poznania prawdy: metodę indukcyjną i metodę dedukcyjną.

Metoda indukcyjna polega na wnioskowaniu w drodze dowodzenie wiodącego od szczegółów do ogółu. Na podstawie poznanej części egzemplarzy danego zbioru wnioskujemy o całości. Np. profesor po przepytaniu kilku studentów na egzaminie na podstawie ich wyników wnioskuje o tym, jaki jest poziom wiedzy wszystkich studentów na całym roku studiów. Podczas sondaży przedwyborczych jakiś instytut badania opinii publicznej na podstawie odpowiedzi udzielonych przez dwustu potencjalnych wyborców wnioskuje o tym, który kandydat na prezydenta odniesie sukces albo która partia zdobędzie najwięcej miejsc w parlamencie w wyniku wyborów, w których weźmie udział kilkadziesiąt milionów obywateli.

Metoda dedukcyjna natomiast polega na poznawaniu prawdy w drodze wnioskowania wiodącego od ogółu do szczegółów, czyli na przechodzeniu od ogólnych przesłanek lub zasad do szczegółowych rozwiązań.

Na czym polega metoda indukcyjna, a na czym metoda dedukcyjna?
Metoda indukcyjna polega na empirycznym badaniu pewnej klasy zjawisk i formułowaniu na jego podstawie hipotez. Metody tej nie stosuje się już raczej w mikroekonomii, gdyż dziedzina ta jest zbyt skomplikowana.
Metoda dedukcyjna polega na dedukcyjnym wnioskowaniu i odkrywaniu zależności z modelu o zredukowanej liczbie zmiennych. Jest to najpopularniejsza metoda ekonomii, wykorzystująca zasadę ceteris paribus.

Współczynnik humanistyczny - postawa metodologiczna, określająca nastawienie badawcze względem przedmiotu badań. Twórcą tego podejścia jest polski socjolog Florian Znaniecki. Koncepcja ta mieści się w teoretyczno-metodologicznej orientacji nazywanej socjologią humanistyczną. Ogólna idea współczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających. Innymi słowy, badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla aktorów działających, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych. Koncepcje znaczeniowo zbliżone do współczynnika humanistycznego: rozumienie (Verstehen) Maxa Webera, wczuwanie (Einfuehlung) Wilhelma Dilthey'a, empatia Stanisława Ossowskiego.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Wsp%C3%B3%C5%82czynnik_humanistyczny"

Wyjaśnianie
Wyjaśnianie jest jedną z najbardziej znanych odmian rozumowania obok wnioskowania, dowodzenia i sprawdzania.
Wyjaśnianie - zwane również tłumaczeniem, definiuje Ajdukiewicz termin – że a jest b, to rozwiązanie zagadnienia, które znajduje swoje słowne sformułowanie w pytaniu „dlaczego a jest b?”. Odpowiedź na to pytanie ma postać zdania „a jest b ponieważ c jest d” . Wypowiedź użyta jako odpowiedź na pytanie nie musi wyrażać inferencji. Racje są po temu następujące. Wyjaśniając fakt (a jest b) odwołaniem się do racji (c jest d), zdania stwierdzającego fakt (a jest b) nie wywnioskowuje się z racji (c jest d), ponieważ fakt ten jest od tej racji niezależnie wiadomy. Co nie przeszkadza oczywiście w dostrzeżeniu związku wynikania: „jeśli c jest d, to a jest b”, na którym jednak rozumowania się nie opiera.
Procedura wyjaśniania przebiega tak: (a) stwierdzenie, że „a jest b”; (b) postawienie pytania dopełnienia „dlaczego a jest b?”; (c) udzielenie odpowiedzi „a jest b ponieważ c jest d” przebiegające jedną z dwóch dróg: (1) nieinferencyjną - (z dokonaniem operacji myślowej zbliżonej do wnioskowania), gdy racja jest zdaniem skądinąd wiadomym - wyjaśniając fakt, że a jest b odwołaniem się do tego, że c jest d, dostrzega się związek wynikania jeśli c jest d, to a jest b, lecz ze związku tego się nie korzysta ponieważ, to że a jest b wiadome jest bez tego, że c jest d; (2) inferencyjną – gdy racja jest jedynie domysłem (ad hoc przyjętą hipotezą) – poszukuje się wtedy czynnika (racji) którego fakt, że a jest b mógłby być następstwem albo skutkiem. Hipotezę, że c jest d wyinferowuje się jako redukcyjną konkluzję, ze zdania a jest b.

PROCES BADAWCZY MOŻNA PRZEDSTAWIĆ W 5 ETAPACH(w rozwinięciu problemu wyodrębniono 5 faz)
1. dostrzeżenie problemu,
2. wytwarzanie sytuacji problemowych
3. wytwarzanie pomysłów rozwiązania problemu
4. weryfikacja i sprawdzanie pomysłów
5. powrót do faz poprzednich ? sprzężenie zwrotne
proces badawczy (podejście badawcze) to określony sposób zdobywania wiedzy, który może być rozpatrywany w kilku wymiarach. Podstawowym wymiarem klasyfikacji podejść badawczych jest wymiar typu oraz modelu badań (dotyczy on typologii badania). Drugim wymiarem klasyfikacji procesu badawczego są metody, techniki i narzędzia badawcze.
Metoda naukowa ? sprowadza się do następujących działań poznawczych: - dokonania hierarchizacji w obrębie zespołu czynników, - ustalenia zalezności określającej wpływ czynników głównych na wielkość badania, - pełnego przedstawienia zalezności empirycznej badanego czynnika od wszystkich czynników dla niego istotnych.
Techniki badawcze ? zespół dyrektyw dotyczących posługiwania się narzędziami badawczymi.
Trzeci wymiar podejść badawczych ? dotyczy procedur badawczych, czyli sposobu organizacji badań. Przyjmując prakseologiczny punkt widzenia proces badawczy należy rozumieć jako system powstawania wiedzy, który można przedstawić operacyjnie w postaci 4-etap cyklu.
1.etap projektowania problemu badawczego dotyczy określenia: tematu i celów pracy; typu badań; matematycznych modeli rozwiązań problemów badawczych, metod zbierania i analizy danych; sposobu doboru obiektów do badań i wyznaczania niezbędnej ich liczby
2.etap rozwiązania problemu badawczego dotyczy: zaprojektowania planów badawczych, określenia struktury i charakteru zmiennych i ich wskaźników, podania algorytmów pomiarowych i analitycznych, wykonania pomiarów,
3.etap generalizacji (uogólnianie, wnioskowanie): opracowanie analityczne wyników pomiaru, analiza statystyczna i weryfikacja wyników badań, analiza merytoryczna i logiczna wyników badań, formułowanie wniosków, aplikacje
4.etap weryfikacji wiedzy (teorii) i wejście w kolejny cykl badań.
NAJBARDZIEJ ISTOTNĄCECHĄ PROCESU BADAWCZEGO JEST JEGO WIELOWARSTWOWA I CYKLICZNA STRUKTURA. Zazwyczaj rozpoczyna się od postawienia problemu, a kończy pewnymi uogólnieniami. Wnioski sformułowane w ramach jednego cyklu są początkiem cyklu następnego. Ten cykliczny proces badawczy trwa nieskończenie, odzwierciedlając w ten sposób zaawansowanie w rozwoju danej dyscypliny naukowej. Proces badawczy jest zjawiskiem samokorygującym. Wnioski czy hipotezy danego problemu badawczego są poddawane wielokrotnej analizie.
ETAP PROJEKTOWANIA PROBLEMU BADAWCZEGO
1. określenie tematu pracy
- uświadomienie sobie co znamy, a co znane nie jest, czyli poznanie badań dotyczących interesujących nas problemów
- zapoznanie się z treścią oraz implikacjami teorii naukowej, tłumiące mechanizmy danego problemu,
- określenie rangi i znaczenia danej problematyki, a szczególności tych aspektów, które zdają się być istotne dla poznania danego zjawiska lub procesu.
- określenie głównych zależności, które nas w badaniach interesują,
- określenie spodziewanych efektów badań (z rozbiciem na rezultaty teoretyczne, praktyczne i aplikacyjne)
Cel ogólny badań ? dążenie do wzbogacenia wiedzy o osobach rzeczach lub zjawiskach będących przedmiotem badań
Cel szczegółowy ? dotyczą najczęściej odpowiedzi na pytania badawcze
Cele aplikacyjne ? praktyczne, każda praca powinna wnieść coś nowego do praktyki.
Na etapie projektowania problemu badawczego ważnym jest dokonanie jego eksplikacji (uszczegółowienie problematyki) i operacjonalizacji (wyrażanie pojęć i terminów w kategoriach operacyjnych)
2. problem badawczy - rodzaj zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy. Jego rozwiązanie jest możliwe dzięki czynności myślenia produktywnego, które prowadzi do wzbogacenia wiedzy przedmiotu. Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie. W sformułowaniu problemu badawczego wyróżniamy 3 terminy:
a/ sytuacja problemowa ? świadomość braku kompletnej wiedzy, stan niepokoju,
b/ problem ? logiczne ujęcie przeżywanej niewiedzy
c/ pytanie problemowe ? gramatyczna konstrukcja wyrazająca sytuację problemową i będąca zarazem językowym odpowiednikiem problemu.
Mamy dwa rodzaje pytań: - pytania rozstrzygnięcia ? czy?? Dwa rodzaje odpowiedzi tak/nie
- pytania dopełnienia ? jaki, który, gdzie?, jest więcej odpowiedzi.
Wnioski ? powinny być konkretnymi odpowiedziami na pytania badawcze.
Procedurę stawiania pytań i formułowania problemu możemy przedstawić w następującej kolejności:
a/sformułowanie problemu w postaci pytania badawczego oraz ustalenie znaczenia wszystkich użytych pojęć,
b/analiza problemu i ustalenie, co jest dane w pytaniu i jaki jest tego zakres, co jest niewiadomą pytania i w jakiej kategorii się ona zawiera,
c/ustalenie, czy mamy doczynienia z problemem prostym, czy złożonym,
d/jeżeli problem jest sformułowany w postaci pytania dopełnienia, podejmujemy próbę dychotomizacji, czyli sprowadzenia go do pytań rozstrzygnięcia.

W literaturze przedmiotu można spotkać kilka definicji problemu badawczego. J. Sztumski pisze: „Problemem badawczym nazywamy to, co jest przedmiotem wysiłków badawczych, czyli po prostu to, co orientuje nasze przedsięwzięcia poznawcze”[Sztumski 1995, s.38]. Z kolei M. Łobocki pisze, że: „Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie” [Łobocki 1982, s.50] . T. Pilch określa problem badawczy w następujący sposób: „problem stanowi radykalne uściślenie i ukierunkowanie naszych zainteresowań (...) Problemy badawcze mają właściwie zawsze postać pytania” [Pilch 1977, s. 66].

PRZEDMIOT, CEL, ZAKRES I METODY BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH

Socjologia to nauka o zbiorowościach ludzkich, której przedmiotem badania są: zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy, zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia zachodzące w tych zbiorowościach. Socjologia bada więc strukturę i funkcjonowanie wszelkich zbiorowości społecznych oraz zjawiska i procesy w nich zachodzące.
Przedmiot badań socjologii jest bardzo szeroki, dokonuje się więc jego podziału na trzy główne działy, którymi są:
- zbiorowości społeczne, czyli kręgi, grupy, klasy, warstwy, kategorie, zbiorowości etniczne i terytorialne oraz inne, oparte na podobieństwie zachowań;
- instytucje społeczne, które są definiowane jako historycznie ukształtowane układy, skupiające ludzi w różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia, wśród których można wyróżnić gospodarcze, kulturalne, medyczne, naukowe, oświatowe, polityczne, religijne, socjalne i inne;
- procesy i zjawiska masowe, a wśród nich głównie ruchliwość społeczna, industrializacja, urbaniazacja, alkoholizm, prostytucja, współzawodnictwo, aktywność społeczna, wynalazczość, itp.
Jak wynika z powyżej przedstawionego podziału przedmiot badań socjologii jest bardzo skomplikowany i obejmuje całą rzeczywistość społeczną. Pod tym pojęciem socjolodzy rozumieją „różnorodne fakty, które się zdarzają lub zdarzały bez względu na to, czy my jako jednostka je odbieramy czy też nie, czyli realnie istniejące lub potencjalnie mogące się takimi stać. Obiektywna rzeczywistość społeczna składa się z działań innych ludzi, ich poglądów, postaw, aspiracji, przekonań i nastrojów oraz wytworów działalności jednostek, zbiorowości i instytucji, a fundamentalnymi komponentami rzeczywistości społecznej są same jednostki i zbiorowości będące podmiotami rozmaitych działań i zjawisk społecznych.”

Badania przeprowadzane nad każdą z wymienionych powyżej grup stosują szereg wspólnych pojęć, umożliwiają wykrywanie pewnych ogólnych prawidłowości, wykrywanie i analizowanie działania różnych struktur społecznych. Powstaje więc konieczności , aby nad tymi działami prowadzącymi badania empiryczne i dążącymi di uogólnień stwierdzonych prawidłowości w postaci tzw. „średniego zasięgu”, czyli teorii wyjaśniających zjawiska zachodzące w tych poszczególnych dziedzinach, zbudować teorie bardziej ogólne, które umożliwiają wyjaśnienie zjawiska i procesy podstawowe, istotne dla wszystkich dziedzin życia społecznego. W socjologii, od początku wyodrębnienia się jej jako samodzielnej dyscypliny naukowej rozwijano dwie teorie. Są to: teoria struktur społecznych oraz teoria rozwoju społecznego, czy też bardziej ogólnie: teorię zmian, czyli zarówno rozwoju, jak i rozpadu badanych zbiorowości.

Teoria struktur społecznych, nazywana też teorią grup społecznych lub teorią społeczeństwa stara się uogólnić wyniki badań nad różnymi typami i formami życia zbiorowego ludzi i ustalić pewne ogólne prawa. Bada ona elementy składowe grup, zbiorowości wszelkiego rodzaju, zasady ich budowy, wzajemnego przyporządkowania elementów składowych danych zbiorowości i siły warunkujące ich funkcjonowanie. Zajmuje się zjawiskami spójności wewnętrznej grup, siły wyznaczające ich spójność oraz siły i czynniki powodujące ich rozpad. W przypadku teorii struktur uogólnia się wyniki badań nad zjawiskami i procesami przemian zachodzących w różnych grupach i zbiorowościach. Tworzy się ogólne teorie rozwoju i postępu społecznego oraz teorie wyjaśniające regresje i zanikanie zbiorowości, zarówno w skali mikrostruktur, jak i makrostruktur społecznych. Zarówno teoria struktur, jak i teoria zmian dostarczają działom socjologii szczegółowej aparatu pojęciowego, ogólnych dyrektyw badań, hipotez i schematów teoretycznych.

Obok wymienionych teorii praktyczne zastosowanie socjologii w różnych dziedzinach życia społecznego wymusiło powstanie i rozwój jeszcze dwóch teorii ogólnych. Są nimi teoria społecznego zachowania się jednostek i teoria zachowania się zbiorowości jako całości. Teoria społecznego zachowania się jednostek to dyscyplina rozwijająca się na pograniczu psychologii ogólnej, psychologii społecznej i socjologii. Ustala się ogólne zależności między sytuacjami społecznymi i reakcjami jednostek na te sytuacje, próbuje się ustalać stałe wzorce działania jednostek w różnych sytuacjach społecznych, istotnych dla sporządzania prognoz przystosowania się jednostek do określonych sytuacjach, wykonywania zadań zlecanych im w różnych sytuacjach. Teoria zachowania się zbiorowości powstała również dla potrzeb praktyki. Chodzi w niej o ustalenie pewnych ogólnych praw zachowania się tłumów, wielkich mas ludzkich w okresach nagłych i ostrych kryzysów, o ustalenie ogólnych praw rządzących zachowaniem się klas społecznych, kategorii zawodowych. Jest ona ważna dla przewidywania zachowań politycznych, ekonomicznych, czyli stanowi ważne narzędzie dla racjonalnego kierowania, a także manipulowania wielkimi zbiorowościami ludzkimi.

Przedstawione powyżej teorie dotyczą socjologii ogólnej. W literaturze i praktyce dokonuje się również wyróżnienia tzw. socjologii szczegółowej. Socjologia szczegółowa zajmuje się systematycznym opisem poszczególnych dziedzin i wyjaśnianiem zachodzących w nich zjawisk. Każda socjologia szczegółowa ma wielorakie powiązania z socjologią ogólną. Pierwsza z nich korzysta z inspiracji i założeń teoretyczno-metodologicznych drugiej, a socjologia ogólna weryfikując osiągnięcia badawcze socjologii szczegółowej wyprowadza uogólnienia wzbogacające ogólną teorię socjologiczną. Pomiędzy socjologią ogólną i szczegółową istnieją sprzężenia zwrotne i komplementarne powiązania.

Charakterystyczne dla badań socjologicznych jest poszukiwanie, formułowanie i uogólnianie praw zjawisk zachodzących pomiędzy ludźmi, badanie struktur, czyli praw wzajemnego przyporządkowania sobie ludzi w zbiorowościach, praw przyporządkowania elementów składowych zbiorowości jako całości, poszukiwanie sił społecznych, które przejawiają się we wszystkich dziedzinach życia społecznego, sił obiektywnych, działających zarówno w małych, jak i wielkich zbiorowościach, tworzących się spontanicznie oraz obok wszystkich celowych i zamierzonych działań jednostek i instytucji. Głównym przedmiotem zainteresowania socjologa są zawsze zbiorowości ludzkie, całości tworzone z wzajemnych oddziaływań ludzi dążących do zaspokajania swoich potrzeb, bez względu czy te wzajemne oddziaływania są świadome, czy też wynikają z układu grup i sił społecznych, całości tworzone z jednostek, instytucji, wzorów kulturowych i tradycji.

Badania socjologiczne odgrywają dużą role w społeczeństwie. Odkrywają one problemy ukryte, z których społeczeństwo dotychczas nie zdawało sobie sprawy. Jeśli problem społeczny ma charakter jawny, tj. społeczeństwo zdaje sobie sprawę z jego istnienia, badania socjologiczne mogą odgrywać istotną rolę bliższym określeniu charakteru problemu. Mogą uzyskać zasięg, lokalizacje społeczną zjawiska, określić jakie grupy społeczne czy rejony kraju są nimi szczególnie dotknięte itp. lub nakierować do bliższego określenia mechanizmów, na skutek działania, których to zjawisko zachodzi. Badania mogą być świadomie ukierunkowane na ujawnienie lub dokładniejsze poznanie problemu społecznego czy też na znalezienie środków prowadzących do jego rozwiązania. Jednak często ważne jest nie tylko stwierdzenie problemu społecznego, ale także podanie jego diagnozy. Celem badania diagnostycznego jest stwierdzenie, czy lub jak często w badanej zbiorowości występuje pewne zjawisko. Dla badacza lub jego zleceniodawcy jest to istotne ze względów praktyczno – społecznych a zarazem jakoś opisywalna, czyli dające się wyjaśnić w kategoriach teoretycznych. Badania diagnostyczne często koncentrują się na problemach społecznych. Diagnozą problemu społecznego jest wówczas takie opisanie stanu rzeczy, które stanowiąc stwierdzenie dystansy między stanem pożądanym a rzeczywistym, pozwala zarazem na teoretyczną interpretację tego stanu rzeczy.

Badania przeprowadza się po to, by coś dzięki nim osiągnąć. Jest wiele przyczyn dla których organizuje się badania socjologiczne. Należą do nich między innymi:
- poszukiwanie skutecznego sposobu działania;
- chęć weryfikacji określonej teorii;
- rozwój istniejących teorii;
- tworzenie nowych, dotychczas nieistniejących teorii;
- ujawnianie, diagnozowanie problemów społecznych;
- podejmowanie prób rozwiązania istniejących problemów społecznych;
- ponawianie wcześniej przeprowadzonych badań w zmodyfikowanej formie;
- powody osobiste oraz szczególne zainteresowanie określoną problematyką.

!!!!!!! Każde badanie, nie tylko socjologiczne składa się z kilku następujących po sobie kolejnych etapów. Należą do nich kolejno:
1) wstępne sformułowanie problemu – zdefiniowane i określenie problemu naukowego, który chcemy poddać badaniu, określenie źródeł problemu, sformułowanie formy pytania problemowego, a także zdefiniowanie celu badań;
2) uszczegółowienie problematyki badawczej (eksplikacja) – problemy szczegółowe, hipotezy;
3) operacjonalizacja – wyrażenie pojęć i terminów teoretycznych w kategoriach operacyjnych (jednoznaczne terminy), dobór wskaźników, zbiorowości do badań – kategorii społecznej, metod i technik, źródła badań;
4) przygotowanie narzędzi badawczych – kwestionariuszy, schematów, instrukcji, testów, urządzeń technicznych;
5) pilotaż badań – sprawdzenie problemu badawczego, jego uszczegółowienia i, wartości wyjaśniającej przyjętych wskaźników, jednoznaczności pojęć, czy problem w ogóle istnieje; sprawdzenie narzędzi i technik badawczych, strony techniczno-organizacyjnej badań, dostępnych środków finansowych;
6) dobór próby ;
7) badania
Cool

weryfikacja zebranego materiału empirycznego – wstępna i pogłębiona;
9) wstępne grupowanie materiału surowego (kodowanie);
10) analiza materiału empirycznego – konfrontacja danych empirycznych z pytaniami i hipotezami, zarówno analiza o charakterze ilościowym, jak i jakościowym;
11) testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań testowanie siły i kierunku zależności między analizowanymi cechami, słuszności założeń badawczych i sformułowanych na ich podstawie hipotez;
12) pisanie końcowego raportu z badań – naukowego lub komercyjnego

Przyjęta hipoteza, którą chcemy weryfikować podczas badań socjologicznych powinna stwierdzać spodziewaną relację pomiędzy jakimiś zjawiskami i powinna być propozycją twierdzenia naukowego, które zakłada możliwą lub oczekiwaną w danym kontekście sytuacyjnym naturę związku. W wyniku przeprowadzonych badań przyjęta hipoteza może być przyjęta, bądź odrzucona. Sformułowane dla celów badawczych hipotezy muszą spełniać następujące warunki:
a) być sprawdzalne empirycznie – wymienione tam zmienne muszą być empirycznie uchwytne i mierzalne;
b) zależność musi mieć charakter prawidłowości, nie może być związkiem niepowtarzalnym i przypadkowym;
c) zależność ta może występować tylko w określonych okolicznościach, ale w tych okolicznościach musi stanowić regułę;
d) hipoteza musi mieć moc wyjaśniającą – musi być pomocna przy wyjaśnianiu obserwowanych zjawisk; ma silniejszą moc wyjaśniającą jeżeli związek ma charakter przyczynowy, oraz wtedy gdy możemy hipotezę uzasadnić jako teoretycznie konieczną (gdy dysponujemy zweryfikowaną teorią empiryczną, która potrafi opisać dlaczego związek określony w naszej hipotezie ma miejsce w określonych warunkach).

Bardzo ważne znaczenie w badaniach socjologicznych ma odpowiedni dobór źródeł.
Źródłem w badaniach socjologicznych jest każdy przedmiot materialny, który umożliwia formułowanie uzasadnionych wniosków o rzeczywistości społecznej (skrajnie źródło to wszystkie wytwory ludzkie np. narzędzia, budynki ale przede wszystkim utrwalone wypowiedzi ludzi i ich zachowania najczęściej w postaci jakiegoś opisu, ewentualnie zdjęć). Uważa się, że podstawowym źródłem w badaniach socjologicznych jest tekst pisany jako rejestracja zachowań werbalnych i niewerbalnych ludzi; ewentualnie jest rejestracją lub dotyczy całych zbiorowości ludzkich. Wykorzystuje się jednak coraz częściej zdjęcia, filmy, rysunki, mapy.
Możemy wyróżnić dwa typy źródeł:
a) zastane – dane już istniejące, spisy, rejestry z których można wyprowadzić wnioski dotyczące rzeczywistości społecznej danego miejsca i czasu; także pamiętniki, kroniki, akta sądowe, dane urzędowe, prace naukowe; także czasopisma, materiały archiwalne;
b) wywołane – powstają wskutek działalności badacza.
Materiały źródłowe mają zawierać wypowiedzi i/lub opis zachowań. Stopień ogólności źródeł zależy od tego czy zbieramy dane o jednostkach czy też o grupach.

Twierdzenie
Twierdzenie to sformalizowana wypowiedź sądu, stosowana we wszystkich naukach ścisłych, składająca się z dwóch zbiorów zdań, które łączy relacja implikacji. Pierwszy zbiór zdań określa ściśle warunki dla których dane twierdzenie jest spełnione i nazywa się założeniem twierdzenia, a drugi zbiór zdań jest sądem właściwym, będącym istotną treścią wypowiadanego twierdzenia i zwany jest tezą twierdzenia.
Twierdzenie od sylogizmu, który posiada podobną strukturę zdaniową, odróżnia to, że teza twierdzenia nie wynika bezpośrednio z założeń i wymaga osobnego dowodu, w którym trzeba się odnieść do wcześniejszych twierdzeń przyjętych w ramach danej teorii. Sylogizmy wywiedzione z danego twierdzenia są z kolei często nazywane wnioskami z twierdzenia. Czasami nazywa się je także twierdzeniami trywialnymi.
Nie wszystkie twierdzenia przyjęte za prawdziwe w danej teorii posiadają dowód. Część z nich ma charakter twierdzeń pierwotnych, które z natury rzeczy nie mogą być dowiedzione. Takie twierdzenia nazywane są aksjomatami. Inne z kolei twierdzenia są przyjęte w pewnym sensie "na wiarę", gdyż mimo braku dowodu wydają się być prawdziwe we wszystkich znanych przypadkach. Kurt Goedel dowiódł, że w ramach każdej wystarczająco złożonej teorii składającej się z pojęć pierwotnych i aksjomatów występuje zawsze pewien zbiór twierdzeń, które są prawdziwe, ale nie można ich w ramach danej teorii dowieść. Dodajmy, że "wystarczająco złożonej" oznacza tu zwykle "wystarczającej do zapisania pełnej arytmetyki liczb naturalnych". Jest to tzw. Twierdzenie Gödla.
Dla uproszczenia część twierdzeń jest podawana w formie jednego zdania złożonego, jednak odróżnienie takiego zdania od zdań trywialnych jest możliwe poprzez rozwinięcie ich do pełnej postaci twierdzenia. Rozważmy dla przykładu następujące twierdzenie sformułowane w postaci jednego zdania: "jeżeli liczba naturalna m jest podzielna przez sześć, to jest ona podzielna przez trzy". To samo twierdzenie z rozbiciem na założenia i tezę wyglądałoby następująco:
· założenie - dla każdego m należącego do zbioru liczb całkowitych i podzielnego przez sześć,
· teza - m jest podzielne przez trzy.
W założeniach twierdzenia bardzo często występują kwantyfikatory, czyli określenia postaci "dla każdego z danych elementów zbioru ..." lub "istnieje taki element zbioru, że ...", jednak znane są także twierdzenia, które da się sformułować bez kwantyfikatorów, stąd występowanie ich nie jest koniecznym warunkiem przyjęcia danej wypowiedzi za twierdzenie.

Hipoteza (gr. hypóthesis 'przypuszczenie') - osąd, teoria, która nie znalazła jeszcze potwierdzenia w faktach, lub w przypadku hipotez matematycznych nie została jeszcze poprawnie udowodniona.
Hipoteza robocza jest niezbędnym oraz pierwszym elementem każdego badania naukowego
bez względu na to, jaki wycinek rzeczywistości obejmuje

1.2. Hipotezy badawcze

Kolejnym krokiem procedury badawczej jest przyjęcie do postawionych problemów badawczych – hipotez roboczych. Termin hipoteza pochodzi od greckiego słowa hypothesis i oznacza przypuszczenie, domysł. „Hipoteza jest czynnikiem celowego i ukierunkowanego działania, stanowi drogowskaz naukowego poszukiwania” [Zaczyński. 1995, s.61]. Z kolei T. Pilch pisze, że „hipotezą nazywa się wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne a więc także i domysł w postaci uogólnienia osiągniętego na podstawie danych wyjściowych. Hipoteza musi określać zależności między zmiennymi. Powinna być na tyle precyzyjna, aby ściśle ograniczyć zasięg swojego znaczenia. Hipoteza wreszcie powinna być zbudowana na podstawie uznanej wiedzy naukowej”[ Pilch 1977, s.67-68]
Hipoteza robocza jest niezbędnym oraz pierwszym elementem każdego badania naukowego bez względu na to, jaki wycinek rzeczywistości obejmuje. Wskazuje ona, bowiem na przedmiot badań, stanowi składnik wyboru czynników z całego ich bogactwa.

Hipoteza główna tej pracy brzmi następująco:

Różne sposoby uczenia się wpływają na wyniki kształcenia współczesnej młodzieży.

Do problemów szczegółowych tej pracy zastał sformułowane następujące hipotezy:
1. Uczniowie chętnie zdobywają wiedzę i poszerzają swoje horyzonty.
2. Uczniowie widzą sens i cel w zdobywaniu wiedzy.
3. Uczniowie stosują różne formy przygotowania się do zajęć, wśród których dominują: czytanie cicho tekstu, czytanie na głos tekstu, uczenie się małymi partiami, uczenie się przy muzyce, uczenie się na pamięć, przepisywanie materiału.
4. Uczniowie w trakcie uczenia się stosują przerwy.
5. W czasie przerw uczniowie najczęściej: słuchają muzyki, jedzą posiłek, spacerują, gimnastykują się, spędzają czas przy komputerze.
6. Uczniowie systematycznie przygotowują się do zajęć lekcyjnych.
7. Trudności związane z tematem, rodzaje sprawdzianów, „ważności” przedmiotów, oraz ilość materiału to elementy, decydujące o przeznaczeniu większej ilości czasu na przygotowanie się do zajęć.
8. Sposoby uczenia się wpływają na wyniki w nauce.

1.3. Zmienne i wskaźniki

Uściślając hipotezy przystąpiłam do określania zmiennej zależnej i niezależnej. Według M. Łobockiego „Przez zmienne niezależne rozumie się pewne czynniki powodujące określone zmiany w innych czynnikach (zmiennych) (...) a przez zmienne zależne czynniki, podlegające wyraźnym wpływom ze strony zmiennych niezależnych” [Łobocki 1982, s.74] Natomiast Ch. Fraukfort-Nechmias podaje, że zmienna niezależna to „zmienna za pomocą której badacz chciałby wyjaśnić zmiany wartości zmiennej zależnej. (...) Zmienna zależna to zmienna, którą badacz chce wyjaśnić” [Fraufort-Nechmias Nechmias 2001, s.71]
W mojej pracy główna zmienna niezależna to: sposoby uczenia się, zmienne niezależne szczegółowe to: formy przygotowania do zajęć, stosowanie przerw, formy stosowanych przerw, systematyczna praca ucznia, czas przeznaczony na naukę. Natomiast zmienna zależna to wyniki w nauce.
Termin wskaźnik w „metodologicznym znaczeniu służy do określania pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska pozostającej w takich związkach z inną jego cechą, że wystąpienie jej sygnalizuje obecność tej drugiej” [Sztumski 1995, s.51] T. Pilch twierdzi, że w badaniach „wskaźnik oznacza istnienie innej wielkości cechy lub zjawiska. (...) W badaniach pedagogicznych wskaźniki maja charakter statystyczny, czyli wielkość proporcji występowania wskaźników w danej zbiorowości określa istnienie cech przez nie określonych” [Pilch 1977, s.149]
Wskaźniki do zmiennych zamieściłam w tabeli.

Tabela Problematyka badawcza
Problem główny Hipoteza główna Problemy szczegółowe Hipotezy szczegółowe Zmienna niezależna główna i szczegółowe Zmienna zależna Wskaźniki Metody, techniki, narzędzia
Czy i w jakim stopniu sposoby uczenia się wpływają na wyniki kształcenia uczniów? Różne sposoby uczenia się wpływają na wyniki kształcenia współczesnej młodzieży. 1. Czy uczniowie lubią się uczyć? 1. Uczniowie chętnie zdobywają wiedzę i poszerzają swoje horyzonty. Sposoby uczenia się Wyniki w nauce Dane z ankiety dla uczniów pyt. 1 i 3 Sondaż diagnostyczny
2. Czy uczniowie widzą sens i cel w zdobywaniu wiedzy? 2. Uczniowie widzą sens i cel w zdobywaniu wiedzy. Dane z ankiety dla uczniów pyt. 2 i 11 Sondaż diagnostyczny
3. W jaki sposób uczniowie przygotowują się do zajęć lekcyjnych? 3. Uczniowie stosują różne formy przygotowania się do zajęć, wśród których dominują: czytanie cicho tekstu, czytanie na głos tekstu, uczenie się małymi partiami, uczenie się przy muzyce, uczenie się na pamięć, przepisywanie materiału. Formy przygotowania do zajęć Dane z ankiety dla uczniów pyt. 4 i 5 Sondaż diagnostyczny
4. Czy uczniowie w trakcie uczenia się stosują przerwy? 4. Uczniowie w trakcie uczenia się stosują przerwy. Stosowanie przerw Dane z ankiety dla uczniów pyt. 6 Sondaż diagnostyczny
5. Jakie formy przerw stosują uczniowie w trakcie uczenia się? 5. Wśród licznych rodzajów form przerw stosowanych w trakcie uczenia się uczniowie najczęściej stosują: słuchanie muzyki, przerwa na posiłek, spacer, gimnastyka, włącza komputer. Formy stosowanych przerw Dane z ankiety dla uczniów pyt. 7 Sondaż diagnostyczny
6. Czy uczniowie systematycznie przygotowują się do zajęć? 6. Uczniowie systematycznie przygotowują się do zajęć lekcyjnych. Systematyczna praca ucznia Dane z ankiety dla uczniów pyt. 8 Sondaż diagnostyczny
7. Jakie elementy decydują o przeznaczeniu większej ilości czasu na przygotowanie się do zajęć? 7. Trudności związane z tematem, rodzaje sprawdzianów, ważności przedmiotów, ilość opanowanego materiału to elementy decydujące o przeznaczeniu większej ilości czasu na przygotowanie się do zajęć. Czas przeznaczony na naukę Dane z ankiety dla uczniów pyt. 9, 10. Sondaż diagnostyczny
8. Czy wybrane przez uczniów sposoby uczenia się wpływają na lepsze wyniki w nauce. 8. Sposoby uczenia się wpływają na wyniki w nauce. Sposoby uczenia się Dane z ankiety dla uczniów pyt. 12 Sondaż diagnostyczny

Pojęcie definicji i istota definiowania
Mianem definiowania określa się zabieg, który podejmuje się w celu ustalenia, jakie znaczenie posiada w danym języku dane wyrażenie. Zabieg taki najczęściej znajduje zastosowanie w następujących czterech przypadkach:
1. jeśli dane wyrażenie językowe należy do słownika danego języka, ale nie znamy w ogóle jego znaczenia;
2. jeśli dane wyrażenie językowe należy do słownika danego języka, ale jego znaczenie nie jest jasne, tzn. nie potrafimy jednoznacznie wskazać zbioru desygnatów tego pojęcia, a zatem znamy tylko niektóre jego znaczenia i chcemy poznać jego pozostałe znaczenia;
3. jeśli dane wyrażenie językowe należy do słownika danego języka, znamy jego znaczenie, ale chcemy je zmienić;
4. jeśli dane wyrażenie językowe nie należy do słownika danego języka i chcemy je tam wprowadzić.
Realizacja jednego z wymienionych czterech zabiegów ma na celu sformułowanie wypowiedzi o określonym kształcie, w której informuje się o znaczeniu danego wyrażenia językowego drogą wskazania innego wyrażenia przynależącego do danego języka i posiadającego w danym języku to samo znaczenie, co wyrażenie, którego znaczenia poszukujemy. Wypowiedź tego typu określana jest mianem definicji Zadania definicji sprowadzają się do dwóch głównych:
1. jest narzędziem dydaktyki - usprawnia proces uczenia się i nauczania;
2. jest narzędziem usprawniania naszych wypowiedzi i jako taka:
· wzbogaca język o nowe zwroty,
· zabezpiecza wypowiedzi przed wieloznacznością,
· uściśla znaczenia wyrazów i zwrotów,
· pogłębia rozumienie wyrazów i zwrotów.

Model heurystyczny czerpie swe wskazówki z etyki dóbr i wartości. Ogólne zalecenia co do wyboru wynikają w tym przypadku z rachunku dóbr jak i z odniesienia do hierarchii wartości.